Van hun voetstuk is het resultaat van vier jaar onderzoek naar Romeinse bronzen beelden langs de limes. Om het onderzoek te presenteren naar het publiek is er naast de tentoonstelling een gelijknamige publicatie uitgegeven. In tientallen korte artikelen wordt duidelijk hoeveel kennis het onderzoeksproject heeft opgeleverd.

Onderzoeksproject Römische Grossbronzen

De tentoonstelling in Museum het Valkhof is nog maar enkele dagen te bezichtigen. Voor wie zich toch nog wil verdiepen in bronzen beelden uit de noordelijke streken van het Romeinse Rijk is er de publicatie Van hun voetstuk. In het werk worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd van het project Römische Grossbronzen am UNESCO-Welterbe Limes. Hierin deed men archeologisch, archeometrisch (natuurwetenschappelijk archeologisch onderzoek) en conserverend onderzoek naar de aard en aantal, productie, uiterlijk en functie van Romeinse bronzen standbeelden in de legerplaatsen en nederzettingen van de grensprovincies Germania Inferior, Germania Superior, Gallica Belgica en Raetia. In totaal bekeek men zo’n 55.000 bronzen fragmenten.

Het project bracht musea en universiteiten samen in de zoektocht naar kennis van het noordelijke brons. Aan het project werkte onder andere het Archäologisch Landesmuseum Baden-Württemberg, het LVR-LandesMuseum Bonn en de Goethe-Universität Frankfurt am Main mee. Ook de collectie bronzen fragmenten uit Museum het Valkhof werd onder de loep genomen.

Een van de belangrijkste resultaten van het onderzoek is de creatie van een gedetailleerde database van fragmenten uit de musea langs de Rijn. Deze database is een springplank voor verder onderzoek. Maar al lezende in Van hun voetstuk blijkt dat op bijna ieder terrein er nieuwe inzichten zijn verkregen over het brons.

Van hun voetstuk

De publicatie bestaat uit een groot aantal korte artikelen over verschillende aspecten van het onderzoek. In het werk vallen de bijdrages onder een aantal thema’s: beelden uit openbare context, beelden uit de privésfeer, godenbeelden, keizerbeelden, het hergebruik van beelden en de technieken. Vooral in het laatste hoofdstuk wordt duidelijk hoe geavanceerd het onderzoeksteam te werk ging en welke ontdekkingen zijn gedaan. Naast röntgenonderzoek paste men HDR-microscopie toe waarbij met microscopische opnames een 3D model kan worden gemaakt. Een andere techniek is computertomografie. Door middel van röntgenstraling kunnen verschillende soorten brons worden ontdekt in de beelden en in een driedimensionaal beeld worden getoond.

De ontdekking die mede dankzij deze technieken zijn gedaan zijn niet te vatten in deze recensie. Om een voorbeeld te noemen: bij het onderzoek naar fragmenten van het Jupiterbeeld uit Mainz bleek dat ze op een unieke manier waren verguld. De methode wordt diffusievergulden genoemd. Het brons werd eerst opgeruwd waarna het goud met een polijststeen werd aangebracht. Het is voor het eerst dat men deze methode bij brons aantreft.

Naast de onderzoeksmethodes worden ook de beelden en de sites waar deze zijn gevonden besproken. Jasper de Bruin schrijft bijvoorbeeld over bronzen fragmenten uit Naaldwijk. Ze geven een inkijk in de monumentaliteit van de forten verbonden aan de Romeinse vloot. Claudia Klages wijdt een artikel aan een valsmunterij gevonden in een Romeinse villa in Hambacher Forst. Op deze site zijn fragmenten van bronzen beelden gevonden die ter plekke werden omgesmolten en tot valse zilveren antoniniani gemaakt.

Oordeel

De publicatie Van hun voetstuk zit dus vol boeiende artikelen over het Romeinse brons. In de verschillende bijdrages wordt duidelijk hoeveel het onderzoek heeft opgeleverd. Het is dus meer dan een tentoonstellingspublicatie, het is een studie op zich. En ondanks het niveau van het wetenschappelijke project blijft de inhoud van de publicatie ook voor de leek leesbaar. Men streefde naar ontsluiting van de onderzoeksresultaten naar het publiek en zowel de publicatie als de tentoonstelling slagen hier goed in. Het werk is te verkrijgen in de museum van Museum het Valkhof.

Auteur: Niels Stoffels

Publicatie Van hun voetstuk - Archeologie Nederland, 9.5 out of 10 based on 4 ratings